Sakrament – słowo, z którym spotykamy się tak często, że może przestaliśmy już zastanawiać się nad rzeczywistością, która się za nim kryje. Znamy katechizmową definicję, mówiącą, że jest to „widzialny znak niewidzialnej łaski”, ale może nie potrafimy powiązać jej z doświadczeniem. Korzystamy z sakramentów, ale być może nie zastanawiamy się nad ich istotą i znaczeniem dla naszego życia. 

Czy można więc w krótkim artykule przedstawić to wszystko, co kryje się pod nazwą „sakrament”? Jedno słowo, a za nim ogromna, niewyobrażalna rzeczywistość wypełniona przez Boga i jego działanie w życiu człowieka. Nie ma słów do dokładnego opisania tej obecności. Można tylko posiłkować się porównaniami i pewnymi słownymi schematami, które próbują naświetlić to, czego ludzkie oczy nie potrafią dojrzeć.

„Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu” – powiedział lis do Małego Księcia w książce Antoine’a de Saint-Exupery’ego. To krótkie sformułowanie może być dobrym punktem wyjścia do wyjaśnienia, czym są sakramenty. Powiązanie tego, co widzimy i słyszymy z tym, co rzeczywiście się dokonuje jest często bardzo trudne. Tym bardziej, jeśli dotyczy to spraw Bożych, do których mamy wgląd przede wszystkim na podstawie „patrzenia sercem”.

Łacińskie słowo „sacramentum” w pierwotnym znaczeniu oznaczało przysięgę na sztandar, czyli używane było dla oznaczania uroczystego ceremoniału, którego treścią było stanowcze zobowiązanie się. Jednak w początkach chrześcijaństwa, w najstarszych łacińskich tłumaczeniach Pisma Świętego zostało ono użyte do przetłumaczenia nowotestamentalnego greckiego słowa „mysterion” używanym na oznaczenie prawdy ukrytej i tajemnicy. Jest to słowo używane w Piśmie Świętym w ścisłym powiązaniu z głoszeniem Chrystusa ukrzyżowanego, zaś św. Paweł zwykle pisze o tajemnicy Chrystusa w kontekście jej odsłaniania i oznajmiania światu, a także objawiania się Boga (Por. Rz 16, 25-26; Kol 1, 26; 1 Kor 2, 7; Ef 3, 9, Ef 6, 19). Nie chodzi jednak o odkrywanie tajemnicy, ale o jej doświadczenie. Krzyż i zmartwychwstanie Jezusa czynią tajemnicę bliskości Boga i Jego zwrócenia się ku ludziom obecną i doświadczalną, chociaż nadal pozostaje ona niezrozumiała.

Sakramenty swoje źródło mają właśnie w Misterium Paschalnym Chrystusa, w tajemnicy najważniejszych wydarzeń wszechświata. W sakramentach urzeczywistnia się obietnica Chrystusa, że nie zostawi nas samych, że będzie wśród nas obecny w swoim Kościele. Obecność Chrystusa wśród swojego Ludu jest możliwe przede wszystkim dzięki Duchowi Świętemu. To Duch sprawia nową obecność wywyższonego Chrystusa wśród nas. Jego Duch jest mocą Bożą, dzięki której sam Chrystus jako posiadający Ducha jest obecny i skuteczny w swoim Kościele. Chrystus działa w Kościele i z Kościołem przez sakramenty. To działanie nazywane jest „ekonomią sakramentalną”, która polega na rozdzielaniu owoców Misterium Paschalnego w celebracji liturgii Kościoła. 

„Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu” – w sakramentach nie widzimy najważniejszego, czyli bezpośredniego działania Chrystusa, który mocą Ducha Świętego przemienia nasze życie. Widzimy pewne znaki, słyszymy słowa i tylko w perspektywie wiary możemy uznać, że w tym ludzkim rytuale Bóg działa na życie człowieka. Jest to działanie na tyle skuteczne, że powstało nawet dogmatyczne stwierdzenie przedstawiające sakramenty jako działające „ex opere operato”, czyli dosłownie „przez sam fakt spełnienia czynności”. Oznacza to, że sakrament urzeczywistnia się nie mocą człowieka, który jest mniej lub bardziej grzeszny, ale mocą samego Boga, na podstawie zbawczego dzieła Chrystusa. Dzieła, które już się dokonało, ale aktualizuje się i uobecnia na naszych oczach, do tego stopnia, że to właśnie Chrystus chrzci, Chrystus udziela Ducha Świętego, Chrystus daje siebie samego jako pokarm, Chrystus przebacza grzechy i uzdrawia, Chrystus posyła do życia kapłańskiego czy małżeńskiego. To On jest sprawcą wszelkiej łaski, która udzielana jest wiernym w sakramentach. Nauczanie Kościoła stwierdza nawet, że dla wierzących sakramenty są konieczne do zbawienia, a jednym z owoców życia sakramentalnego jest przebóstwienie wiernych mocą Ducha Świętego i zjednoczenie ich ze Zbawicielem.

Spotkanie z żywym Bogiem przemieniającym człowieka, przenikającym go na wskroś, a jednocześnie bardzo mu bliskim i dającym mu całego Siebie pomimo, a może właśnie z powodu ogromnej ludzkiej słabości jest po ludzku niezrozumiałe, ale to jest właśnie rzeczywistość sakramentalna. Przyjmując sakramenty nie tylko staję się uczestnikiem dokonanej już historii Jezusa z Nazaretu, ale również pozwalam Bogu na wejście w moją historię i jej przemianę mocą Ducha Świętego. To jest zadanie człowieka: pozwolić Chrystusowi obecnemu w sakramentalnych znakach na przemianę tego wszystkiego, co jest jeszcze nieprzygotowane do życia wiecznego. Przyjąć i zaakceptować w wierze miłość Boga objawioną w Jezusie Chrystusie, który przyszedł na świat, aby nas zbawić.