Spoglądając na decyzje podejmowane w ostatnich kilku latach w Unii Europejskiej niejednokrotnie trudno jest określić współczesną Europę Europą wartości. Nie taki jednak zamysł przyświecał ojcom założycielom Wspólnot Europejskich: Robertowi Schumanowi, Alcide de Gasperiemu, Jeanowi Monnetowi i Konradowi Adenauerowi. Proces integracji europejskiej, u podstaw którego było dążenie do zapewnienia pokoju na kontynencie po okrutnym okresie II wojny światowej, opierali oni na wartościach chrześcijańskich i.

Robert Schuman (1886-1963) urodził się w Luksemburgu jako obywatel Niemiec. W dzieciństwie razem z matką czytał dzieła św. Tomasza z Akwinu, św. Alojzego Gonzagi czy św. Jana od Krzyża. Odebrał staranne niemieckie wykształcenie kończąc studia prawnicze i zdając egzamin sędziowski w 1912 r. Gdy po zakończeniu I wojny światowej Alzacja-Lotaryngia została zwrócona Francji, Schuman włączył się do francuskiego życia politycznego.

Gdy w bardzo młodym wieku stracił oboje rodziców, Schuman zastanawiał się czy nie zostać księdzem i nie poświęcić się całkowicie Bogu. Zapytał o radę swojego przyjaciela, który w odpowiedzi napisał znaczące słowa:

Obowiązek (…) zabrania Ci, abyś oddał się całkowicie przeżywaniu bólu. Religia, ojczyzna, prawo w najszlachetniejszym tego słowa znaczeniu i wreszcie przyjaźń potrzebują Cię jako człowieka odważnego. Bo w naszym społeczeństwie pilną koniecznością staje się apostolat świeckich. Nie potrafię wyobrazić sobie lepszego apostoła od Ciebie… Pozostaniesz w stanie świeckim. W ten sposób skuteczniej będziesz mógł szerzyć dobro, a to przecież Twoja jedyna troska… Mam wrażenie, że święci przyszłych czasów będą świętymi w cywilnym garniturze.

W czasie I wojny światowej Schuman napisał list do przyjaciela walczącego po niemieckiej linii frontu, w którym stwierdził:

Także dobrze pojęty patriotyzm jest wyrazem miłości bliźniego. Liczy się przede wszystkim miłość do współbraci, nie zaś zewnętrzne przywiązanie do miejsc z naszej przeszłości. (…) Wszystko w całym stworzeniu ma związek z ludźmi. Tego należy się dzisiaj trzymać, gdy każdy porządny człowiek jest zagrożony utratą wiary w ludzkość. I tak chwytamy się ludzi dobrych, którzy w tym odmęcie egoizmu i dzikich instynktów nie toną i którzy przez swój przykład przekazują nam nową ufność i wiarę w przyszłość.

W kwestiach gospodarczych Schuman nie akceptował ani kapitalizmu Stanów Zjednoczonych, ani socjalizmu i komunizmu ZSRR, ale za fundament polityki gospodarczej uważał naukę społeczną Kościoła katolickiego. W czasie II wojny światowej w sercu Schumana zrodziła się idea zjednoczonej Europy dla pokoju i postępu gospodarczego: „Musimy zbudować zjednoczoną Europę nie tylko w interesie wolnych narodów, ale również po to, aby przyjąć do wspólnoty narody wschodniej Europy, gdy zostaną uwolnione spod gnębiącego je ucisku i będą prosić o umożliwienie im przystąpienia do wspólnoty oraz o nasze moralne wsparcie”.

Po II wojnie światowej Robert Schuman piastował stanowiska ministra finansów, spraw zagranicznych oraz premiera francuskiego rządu, a także został wybrany na pierwszego przewodniczącego Parlamentu Europejskiego w Strasburgu w 1958 r. Historycznym momentem był dzień 9 maja 1950 r., kiedy Schuman przedstawił plan zjednoczenia Francji i Niemiec (tzw. deklarację Schumana) w oparciu o wspólną produkcję węgla i stali. Nadzieją Schumana była bowiem „wspólnota interesów (…) jako zaczyn inicjujący poszerzanie i pogłębianie wspólnoty narodów i krajów, które przez długi czas dzieliły krwawe waśnie”.

Robert Schuman był niezwykle skromnym człowiekiem, kochał książki i cenne rękopisy, a także chodził do kina. Był uwielbiany przez mieszkańców Lotaryngii. Od 2004 r. toczy się proces beatyfikacyjny tego niezwykłego męża stanu, zasłużonego dla Europy i jej chrześcijańskiej kultury.

Alcide de Gasperi (1881-1954) urodził się w regionie Trydent-Górna Adyga (Tyrol Południowy), który do 1918 r. należał do Austrii. Wraz z innymi ówczesnymi mężami stanu działał aktywnie na rzecz integracji europejskiej. Doświadczenia wyniesione z epoki faszyzmu i wojny – w latach 1927-1929 przebywał w więzieniu, a następnie udzielono mu azylu w Watykanie – ukształtowały w nim przekonanie, że tylko unia państw europejskich jest w stanie zapobiec powtórzeniu się tych straszliwych zdarzeń. Jako premier włoskiego rządu Alcide de Gasperi pracował nad realizacją planu Marshalla, nawiązując bliskie stosunki gospodarcze z innymi krajami Europy Zachodniej, w tym głównie z Francją. Wspierał ponadto realizację planu Schumana w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali i uczestniczył w pracach nad stworzeniem europejskiej polityki obronnej.

Jak podkreśla Maria Romana, córka Alcide de Gasperiego, jej ojciec całe życie budował na Bogu. Kiedy był małym chłopcem, mama zabrała go do kościoła, a była to wigilia jednego ze świąt maryjnych. Mały de Gasperi widząc przyozdobioną kwiatami figurę Maryi uparł się, że zostanie w kościele całą noc po to, aby Matka Boża nie była sama w ciemnościach. Jako mąż  i ojciec czterech córek de Gasperi codziennie odmawiał różaniec, czytał Pismo Święte, nauczył także dzieci robienia znaku krzyża przed każdym posiłkiem. Chętnie spędzał czas ze swymi córkami, czytał im Dantego oraz dyskutował o czytanych książkach, a także chodził na samotne wyprawy w Dolomity. Przed pójściem spać czytał kilka stron Wyznań św. Augustyna, a rano medytował nad dziełem O naśladowaniu Chrystusa Tomasza à Kempis. W jednym z 60 listów wysłanych do żony w czasie internowania De Gasperi napisał:

Jedyną podporą jest dla mnie psalm Dawidowy (141). Ulgę przynosi mi myśl, że moje córeczki w tym samym momencie składają ręce do Różańca kiedy i ja. Jesteśmy wtedy razem.

Alcide de Gasperi politykę rozumiał jako służbę innym, jako „drogę codziennej próby miłości do innych”, której uczy nas Chrystus. Ostatnie słowa zapisane przez de Gasperiego to swoisty testament dla Europy: „Jezus jest ostatnią i jedyną nadzieją. Iść Jego drogą, karmić się Jego światłem we wszystkim”. Proces beatyfikacyjny tego męża stanu rozpoczął się na szczeblu diecezjalnym w 1993 r. w Trydencie.

Jean Monnet (1888-1979) – francuski doradca ds. politycznych i gospodarczych, poświęcił swoje życie sprawie integracji europejskiej. Pochodząc z francuskiego regionu Cognac, po opuszczeniu szkoły w wieku 16 lat podróżował po świecie handlując koniakiem, a później także pracując na stanowisku bankiera. Podczas obydwu wojen światowych zajmował wysokie stanowiska związane z koordynacją produkcji przemysłowej we Francji i Wielkiej Brytanii. Monnet był pomysłodawcą deklaracji Schumana, która doprowadziła do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a w latach 1952-1955 stał na czele organu wykonawczego tejże Wspólnoty.

W 1943 r. Monnet został członkiem Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, czyli francuskiego rządu na uchodźctwie w Algierii. W tym czasie po raz pierwszy jasno określił wizję unii w Europie w celu przywrócenia i utrzymania pokoju. W sierpniu 1943 r. Monnet stwierdził:

Nie będzie nigdy pokoju w Europie, jeśli państwa zostaną zrekonstytuowane na bazie narodowej suwerenności… Kraje Europy są za małe, aby zagwarantować swojej ludności niezbędny dobrobyt i postęp społeczny. Kraje europejskie muszą się ukonstytuować w postaci federacji.

Mimo że ukończył formalną edukację w wieku 16 lat, Monnet stał się człowiekiem, który miał do odegrania wiele ról: przedsiębiorcy, finansisty, dyplomaty i męża stanu. Nigdy jednak nie miał formalnej władzy politycznej, która umożliwiłaby mu wprowadzenie jego pomysłów w życie. Dzięki darowi przekonywania udało mu się jednak przekonać europejskich przywódców do wspólnych działań na rzecz integracji europejskiej.

Konrad Adenauer (1876-1967) urodził się w katolickiej Kolonii, w prostej rodzinie, gdzie ojciec pilnował porządku i dyscypliny. W 1917 r. jako członek katolickiej partii Centrum został burmistrzem Kolonii. Z zaangażowaniem wpajał swoim współobywatelom pracowitość, porządek oraz chrześcijańskie zasady moralne i wartości. Gdy w 1933 r. odmówił udekorowania miasta swastykami z okazji wizyty Hitlera, został usunięty z urzędu i pozbawiony dostępu do swoich rachunków bankowych. Pozostając bez pracy, domu i pieniędzy, był zależny od życzliwości znajomych i Kościoła.

Adenauer był pierwszym kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec, który stał na czele nowo powstałego państwa w latach 1949-63 i wywarł duży wpływ na kształtowanie się powojennej historii Europy. Po doświadczeniach I wojny światowej Adenauer doszedł do przekonania, że osiągnięcie trwałego pokoju możliwe jest jedynie w zjednoczonej Europie. Podstawowym celem polityki zagranicznej prowadzonej przez Adenauera było osiągnięcie pojednania z Francją. Współpracując z francuskim prezydentem Charles’em de Gaulle’em Adenauer doprowadził do przełomu w stosunkach między obydwoma krajami: w 1963 r. został podpisany traktat o przyjaźni stanowiący jeden z kluczowych etapów na drodze budowania integracji europejskiej. Konrad Adenauer należy do najwybitniejszych postaci w historii Europy. Jedność Europy oznaczała dla niego nie tylko pokój, ale także powrót pronazistowskich Niemiec na arenę międzynarodową.

Przedstawione sylwetki ojców założycieli Wspólnot Europejskich wyraźnie pokazują chrześcijańskie wartości, które leżały u podstaw zaangażowania tych mężów stanu w kwestie zjednoczenia Europy. W obliczu działań podejmowanych obecnie w UE istotny wydaje się powrót do przekonań ojców założycieli po to, by na nowo odkryć fundament, na którym zostały zbudowane Wspólnoty Europejskie.