Bioetyka

(175 -listopad -grudzień2010)

Nauczanie

Marcin Staniewski

Kościół wydał kilka dokumentów w odpowiedzi na pojawiające się problemy

Szybki rozwój technologii medycznych w ostatnich kilku dziesięcioleciach oprócz niewątpliwych osiągnięć w ochronie zdrowia ludzi przyniósł też szereg problemów moralnych. Korzystanie z niektórych zabiegów czy lekarstw prowadziło do pytań, czy są one dobre w sensie etycznym, nie tylko technicznym. W odpowiedzi na pojawiające się problemy Kościół wydał kilka dokumentów związanych z tymi moralnymi wątpliwościami. Poniżej zostaną przedstawione niektóre z nich, świadomie bez głębszego omówienia, ponieważ są w nich problemy na tyle skomplikowane, że nie da się ich omówić w krótkim artykule bez ryzyka za daleko idących uproszczeń.

Wśród podstawowych dokumentów trzeba wskazać na dwie encykliki papieskie oraz kilka instrukcji Kongregacji Nauki Wiary.

Pierwszym ważnym dokumentem opublikowanym w 1968 roku jest encyklika Humanae vitae papieża Pawła VI. O jej treści wiele mówi już podtytuł: „O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego”. Ten krótki dokument odnosi się szczególnie do nowych metod antykoncepcji, które latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku bardzo szybko zdobywały popularność. W encyklice wyłożone zostały podstawowe moralne zasady dotyczące małżeńskiej miłości, odpowiedzialnego rodzicielstwa oraz szczególnego znaczenia zbliżenia małżeńskiego.

Drugi z najważniejszych dokumentów poświęconych nowym zagadnieniom związanym z technologiami medycznymi jest encyklika Jana Pawła II Evangelium vitae z 1995 roku. Jej głównym tematem jest o wartość i nienaruszalność życia ludzkiego. Encyklika ta jest znacznie dłuższa od Humanae Vitae, napisana jednak w bardzo przystępnym językiem, w formie rozważania biblijnej historii Kaina i Abla, na tle której zostały ukazane współczesne zagadnienia. Papież przedstawił w niej podstawowe zasady dotyczące obrony każdego ludzkiego życia. Szczegółowo zostały omówione problemy związane z życiem człowieka przed urodzeniem i w obliczu śmierci. Papież dał również szereg wskazań dla różnych grup wiernych dotyczących budowania „kultury życia”, czyli podejmowania działań służących jego obronie.

Instrukcje Kongregacji Nauki Wiary są bardziej szczegółowymi dokumentami odnośnie tematów etycznych w szeroko rozumianej medycynie. Pierwszym, o którym należy wspomnieć jest deklaracja Quaestio de abortu z 1974 roku. Jej powstanie związane było z dużym wzrostem ilości przerywanych ciąż i ze zmianami w prawie sankcjonującymi ten stan rzeczy, które były wprowadzane wówczas w wielu krajach. Instrukcja dość szczegółowo zajmuje się tymi problemami.

W 1980 roku Kongregacja wydała deklarację o eutanazji Iura et bona. Zbiera ona i porządkuje nauczanie Kościoła na temat końca ludzkiego życia. Dokument precyzuje na czym polega zło eutanazji. Podane są również działania medyczne wobec ludzi bliskich śmierci, które pozornie są do eutanazji podobne, a jednak nie muszą być i zwykle nie są moralnie złe.

Kolejny dokument to instrukcja Donum vitae Kongregacji Nauki Wiary z 1987 roku. Jest ona odpowiedzią Kościoła na powstałe krótko wcześniej moralne zagadnienia związane z ludzkimi embrionami: badania prenatalne, zabiegi medyczne na płodzie człowieka i różne problemy związane z zapłodnieniem pozaustrojowym. Ta ostatnia kwestia została omówiona najbardziej szczegółowo.

Ponieważ w związku z zapłodnieniem in vitro przez ostatnie 30 lat pojawia się coraz więcej szczegółowych problemów moralnych, Kongregacja Nauki Wiary w 2008 roku wydała kolejną szczegółową instrukcję im poświęconą – Dignitas personae. Odwołując się do Donum Vitae dokument omawia między innymi problemy niszczenia i zamrażania ludzkich embrionów, terapii genowej czy zastosowania komórek macierzystych.

Przedstawione wyżej dokumenty warto uważnie przestudiować. Jest to szczególnie obowiązek osób, które na tematy moralne związane z zagadnieniami medycznymi wypowiadają się publicznie. W mediach można niestety przeczytać i usłyszeć wiele nieprawdziwych bądź bardzo nieprecyzyjnych informacji na te tematy. Przy czym dotyczy to zarówno ludzi odrzucających naukę i wypowiedzi Kościoła, jak i osób z Kościołem związanych, stających w jego obronie. Omawiane w powyższych dokumentach zagadnienia są dość trudne. Jednocześnie dotykają one często bardzo poważnych ludzkich zranień czy problemów, dlatego warto te podstawowe informacje zdobyć i przetrawić.