Moderator w czasie spotkań dla animatorów przypominał nam, że jako uczniowie Jezusa wierzymy w żywego Boga. Bóg żywy nie jest obrazem albo posągiem, nie jest ideą albo ideologią. Jest osobą, jest kimś kto czuje, kimś kto kocha. Ten żywy Bóg nie istnieje gdzieś w kosmosie, w jakimś odległym niebie. On wkracza w dzieje świata, wchodzi w relacje z ludźmi. Taki jest Bóg, którego mogę znaleźć w Biblii. Na stronach Pisma Świętego mogę odkryć Boga, który jest osobą działającą, wkraczającą w historię, aby wyzwolić człowieka, prowadzić z nim zbawczy dialog. Kręgi biblijne miały wprowadzić uczestników w spotkanie właśnie z takim Bogiem. Pomocą w przedstawieniu Żyjącego Boga miała stać się idea Exodus.
Księga Wyjścia jest wyjątkową księgą w kanonie ksiąg świętych. Pokazuje Boga działającego w historii, uwalniającego swój lud z niewoli egipskiej i prowadzącego go do nowego życia (zob. Wj 3, 7-8). Historia Mojżesza i jego zmagania z faraonem (plagi) odsłaniają oblicze Boga walczącego. On chce uwolnić swój lud i żadna ludzka siła, żaden opór ze strony systemu nie jest w stanie Go powstrzymać. Dalej widzimy w tej księdze jak Bóg na Górze Synaj daje Izraelitom prawa, zgodnie z którymi mają żyć. Przybytek, który Bóg każe im zbudować, pokazuje, że Bóg chce zamieszkać ze swym ludem. Przybytek jest w centrum obozu, aby każdy pamiętał, że Bóg jest ze swym ludem, że On wie o wszystkim, co się dzieje, że dba o swój lud i przychodzi mu z pomocą.
Zakres Bożego działania, który obejmuje idea Exodus, nie ogranicza się oczywiście tylko do Księgi Wyjścia. Pobyt na pustyni, szemrania i bunty opisane w Księdze Liczb czy też samo już zdobywanie kraju Kanaan również należą do idei Exodus. Można śmiało powiedzieć, że wydarzenia, które ukształtowały Izrael jako naród, które dały mu jego własną tożsamość, a które opisane zostały w Pięcioksięgu Mojżesza tworzą ideę Exodus.
Z tego dziedzictwa będą czerpali późniejsi autorzy natchnieni. Posługując się znanymi z historii Wyjścia pojęciami i obrazami będą wyjaśniali teraźniejszość. Będzie się to działo na wszystkich poziomach kształtowania się tekstu biblijnego. Gdy biblijną historię zbawienia będą poznawali duszpasterze i teolodzy, odkryją, że można wyróżnić takich pięć wielkich interwencji Boga w historię Ludu Bożego i świata. Każdą z tych interwencji można nazwać Exodusem i przypisać mu kolejny numer albo nazwę własną. Stąd wyróżniamy:
- pierwszy Exodus - egipski - od niego wszystko się zaczęło
- drugi Exodus - babiloński
- trzeci Exodus - Jezusa
- czwarty Exodus - Kościoła
- piąty Exodus - paruzja
Spróbujmy teraz przyjrzeć się kolejnym Exodusom.
Drugi Exodus jest próbą pokazania powrotu Reszty Izraela z wygnania babilońskiego. Anonimowy prorok, którego służba i nauczanie zostały przedstawione w rozdziałach 40 do 55 księgi Izajasza zapowiada swoim rodakom rychłe już uwolnienie z niewoli. Aby słowa obietnicy wybrzmiały we właściwy sposób Prorok czerpie całymi garściami z tradycyjnego dziedzictwa. Reszta Izraela słyszy, że nadchodzi czas opuszczenia Babilonu (Iz 48, 20-21; 52, 11-12; 55, 12). Wyjściu będzie towarzyszyła wielka przemiana pustyni, która stanie się ogrodem (Iz 41, 17-19; 43, 19-21. Nowym Mojżeszem będzie Sługa Pański. On poprowadzi Lud, on wypełni dzieło, które Bóg dla niego przygotował (Iz 42, 1-9; 49, 1-7; 50, 4-9; 52, 13 - 53,12). W czasie wędrówki Bóg zapewni pokarm, a kresem wędrówki ma być odnowiona Jerozolima jak nowa Ziemia Obiecana (Iz 54, 1-3. 11-17). Podobne obrazy możemy odnaleźć w trzeciej części Księgi Izajasza (56-66).
Trzecia wielka zbawcza Boża interwencja, tzw. trzeci Exodus, to przejście Syna Bożego. Bóg tak ukochał świat, że dał swojego Syna. Uważna lektura ewangelii pokazuje Przejście Jezusa za pomocą obrazów, które odnajdujemy w Pierwszym Exodusie. Jezus jako prawdziwy Boży Izrael wypełnia to, do czego powołał Go Bóg. Przychodzi nie po to, by pełnić swoja wolę, ale wolę Tego, który Go posłał. Spójrzmy na kilka obrazów służby i drogi Jezusa, które ilustrują powyższe twierdzenie.
Jak Izrael był w Egipcie, tak i Pan z Egiptu wezwał syna swojego, gdy wraz z rodzicami schronił się przed Herodem. Kuszenie na pustyni przypomina czterdziestoletnią wędrówkę Izraela i jego szemrania i bunty. W życiu Jezusa pustynia jest miejscem, gdzie może on potwierdzić swoje oddanie Ojcu. Dalej w czasie dyskusji po oczyszczeni świątyni (J 2) Jezus mówi o swoim ciele jako o świątyni. W ten sposób wypełnia obraz Przybytku. On jest Słowem, które rozbiło namiot wśród nas. Jest Barankiem, który gładzi grzech świata. Jest tym, który przez swoją krew daje uwolnienie od grzechów. Na górze Błogosławieństw Jezus jak nowy Mojżesz naucza swój Lud. Uczy go Tory Mesjasza. Śmierć Jezusa poprzedzona jest spożyciem Paschalnej Wieczerzy, w ramach której Jezus pozostawia swoim uczniom nową formę swojej obecności wśród nich. Owocem śmierci Jezusa będzie Jego przejście do chwały Ojca i pokonanie władcy tego świata.
Czas Kościoła, który rozpoczął się od zmartwychwstania Jezusa może zostać pokazany jako czwarty Exodus. Teksty zapisane w Listach apostolskich pokazują przejście człowieka ze śmierci do życia. Śmierć starego człowieka następuje w wodach chrztu. Jak wcześniej fale Morza Czerwonego pochłonęły Egipcjan, tak obecnie zanurzenie w wodę jest zanurzeniem w śmierć Chrystusa i uśmierceniem starego człowieka. W czasie Kościoła wierzący jako Lud Boży są wezwani, by wejść do Ziemi Obietnic - jak nawołuje Autor Listu do Hebrajczyków. Mają się strzec by nie zatwardziło ich serce, jak kiedyś Izraelowi w czasie Exodusu (zob. Hbr 3-4). W czasie drogi do Ziemi Obiecanej spożywają pokarm - Eucharystię dar który pozostawił im Jezus (zob. 1 Kor 11, 17n).
I wreszcie przyszłość. Coś, na co wszyscy czekamy. Piąty Exodus kieruje nasze oczy w stronę wypełnienia się czasów. Autorzy apokaliptycznych części Nowego Testamentu ukazują nam przyszłość czerpiąc nie tylko z bogactwa myśli apokaliptycznej Starego Testamentu, ale również z tradycji o Wyjściu. Jan w swojej Apokalipsie zapowiada szereg plag, które mają spaść na ziemię jako sąd Boży. Te plagi nawiązują do plag egipskich (Ap 6.8.9). Dalej Pismo pokazuje tryumf zbawionych za pomocą pieśni Mojżesza (Ap 15). Oczywiście lud Boży ma opuścić świat jak wcześniej Egipt i Babilon (Ap 18,4nn). Całość proroctwa kończy się obrazem Nowej Jerozolimy, która jest Ziemią Obiecaną.
To właśnie w ten sposób zostałem wprowadzony w Biblię. Myśl o owych pięciu Exodusach towarzyszy mi do dzisiaj. Gdy czytam święte teksty, staram się wyszukiwać, co jest w nich nawiązaniem do wcześniejszych idei, a co jest oryginalnym wkładem Hagiografa. Staram się też widzieć teksty w ich kontekście historyczno-zbawczym. Dzięki przejrzystemu podziałowi, jakiego dostarcza nam idea Exodus czytelnik Biblii może prześledzić jak rozwijały się poszczególne idee biblijne i w jaki sposób ożywiają one naszą wiarę dzisiaj.
1Teologia biblijna ujmuje treść prawd objawionych w Biblii w sposób syntetyczny. Wykorzystując wyniki egzegezy układa je w pewne całości i ukazuje etapy rozwoju idei teologicznych w historii zbawienia. Opierając się na danych naukowych, stosuje analogię wiary i uwzględnia przy tym jedność całej Biblii, rozwój objawienia Bożego oraz potrzeby i sytuacje wspólnot religijnych. cytat za http://biblia.wiara.pl